"Ik houd er aan mijn allerdiepste spijt te betuigen voor d(i)e wonden uit het verleden." Woorden uitgesproken door Philippe, koning der Belgen op 30 juni 2020 naar aanleiding van de zestigste verjaardag van de neo-kolonie Democratische Republiek Congo/Republiek Zaïre/Democratische Republiek Congo. Volgens Béatrice Delvaux, hoofd-editorialiste van Le Soir, "een geste die de koning en zijn land grootser maken." Wat is daarvan aan?

De territoria van de volken in het Congo bekken werden op last van de Belgische koning Léopold II gekoloniseerd - dus militair veroverd en onderworpen - door militaire expedities die ieder verzet neersloegen en lokale politieke leiders intimideerden en vermoordden of omkochten. Op deze manier werd de Congo-Vrijstaat gecreëerd. Geen woord van excuses voor deze "gedeelde" geschiedenis, althans toch tussen de Congolezen en het huis von Sachsen-Coburg-Gotha.

Politiegeweld en staatsrepressie zijn volop aan de orde van de dag. Ook de Belgische staat gaat op dat vlak niet altijd vrijuit. Doden zijn gelukkig zeldzamer dan in andere delen van de wereld (misschien ook wel omdat de contestatie geringer is?), maar ook de links-Vlaamsgezinde traditie heeft ermee te maken gehad. Over een aantal dagen is het exact honderd jaar geleden dat de jonge ULB-student en Vlaamse kommunist Herman van den Reeck (1901-1920) gedood werd.

Net als velen van zijn generatie trad Herman van den Reeck als jongeman tijdens de Eerste Wereldoorlog toe tot het aktivistische kamp – onder meer als medewerker van het toepasselijk genoemde blad ‘Staatsgevaarlik’. Enkel zijn jeugdige leeftijd redde hem na de oorlog van de Belgische staatsrepressie.

Vandaag, 30 juni 2020, is het exact 60 jaar geleden dat Congo als eerste loskwam van de Belgische staat. Zo kwam er een einde aan 75 jaar koloniaal bewind in Congo: eerst 23 jaar onder het persoonlijke bewind van het Belgische staatshoofd, met een schrikbewind waar ook toen al in Europa schande over werd gesproken; vervolgens door de Belgische staat, ondanks alle vergoelijkingen nog steeds enorm achterlijk, vernederend en – wat vaak wordt vergeten – enorm repressief en gewelddadig, niet in het minst tegenover het Afrikaanse verzet dat steeds is blijven bestaan. Voor de Afrikaanse bevolking was het kolonialisme een reeks georganiseerde plunderingen, moorden, martelingen, verkrachtingen, … Zoals Patrice Lumumba het zegde:

“Dit was ons lot gedurende tachtig jaar koloniaal regime, onze wonden zijn nog te vers en te pijnlijk om ze uit ons geheugen weg te wissen. Wij hebben dwangarbeid gekend in ruil voor lonen die veel te laag waren om voldoende te kunnen eten, ons waardig te kleden of te wonen of om onze kinderen als dierbaren te kunnen opvoeden.

Wij hebben spot, beledigingen, slagen gekend die we ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds moesten ondergaan, omdat wij ‘negers’ waren. Wij zijn getuige geweest van het afschuwelijke lijden van degenen die veroordeeld waren voor hun politieke standpunten of godsdienstige overtuigingen: verbannen in hun eigen land was hun lot nog slechter dan de dood.

Wij hebben gezien dat er in de steden prachtige huizen voor de blanken waren en bouwvallige barakken voor de zwarten.

Wie zal ooit de slachtingen vergeten waarbij zo velen van onze broeders omkwamen, de cellen waarin degenen werden geworpen die weigerden zich aan een regime van onderdrukking en uitbuiting te onderwerpen.”[1]

Op 21 mei 1995 konden de meeste Vlamingen voor de eerste keer in de geschiedenis een eigen parlement kiezen, of toch het grootste deel van de zetels daarvan. Dit was de culminatie van ruim anderhalve eeuw strijd voor meer soevereiniteit in en tegen de Belgische Staat. Symbolisch een belangrijke stap voor de emancipatiebeweging, waarvan de vijfentwintigste verjaardag zeker gevierd mag worden.

Maar het is wat ons betreft wel een verjaardag in mineur: het in wezen progressieve karakter van die emancipatiebeweging voor zelfstandigheid is meer en meer verstrikt geraakt in een institutionalistisch discours. De "Belgische ziekte" van particratie, vriendjespolitiek en bureaucratisering ging over op het Vlaamse niveau en het vraagstuk van reële volkssoevereiniteit moest wijken voor een simplistisch discours over het verschuiven van bestaande bevoegdheden. Het uitbouwen van Vlaamse instellingen, op zich allicht een noodzakelijke stap, werd een doel op zich zonder een ernstig debat over hoe we onze democratie willen organiseren. De Vlaamse "staat in wording" opereert netjes binnen de krijtlijnen van het door het Belgische en Europese niveau toegestane, en voor zover de Vlaamse regeringen al zouden willen afwijken van dat toegestane is het juist om de soevereiniteit van het Vlaamse volk nog verder te ondermijnen: nog méér privatiseringen, méér liberaliseringen en méér globalisering. Het democratische instrument dat de Vlamingen 25 jaar geleden in handen kregen is ondertussen een kloon van het Belgische parlement geworden, minus dan de Franstalige partijen. Voor een aanzienlijk deel van de geïnstitutionaliseerde Vlaamse Beweging lijkt dat laatste ook voldoende te zijn, aangezien "de Franstaligen" voor hen synoniem zijn voor "de socialisten" en zoals we weten is een regering zonder socialisten al "een staatshervorming op zich"...