Schotland is altijd al een inspirerend voorbeeld geweest voor linkse flaminganten. Vakbonden, linkse partijen en schrijvers in Schotland verdedigen ongedwongen een links, vooruitstrevend sociaal-economisch beleid samen met de eis tot politieke zelfstandigheid. In mei jl. was de Schotse schrijver Irvine Welsh op bezoek in ons land waarvan in De Morgen verslag werd gegeven middels een vraaggesprek met Karl van den Broeck (18 mei jl.).
Irvine Welsh schreef twintig jaar geleden de roman Trainspotting, waarin alles draaide rond de drugsscene in Edinburgh (verfilming in 1996). In 2002 verscheen het vervolg Porno en in 2012 verscheen Skagboys (de boeken zijn nog niet in het Nederlands vertaald). Er verschenen nog verschillende kortverhalen en romans. Het zijn allemaal sociaal geïnspireerde werken, gevoed door Welsh’ dagboekfragmenten en losse notities en natuurlijk heel wat verbeelding. Wat Ken Loach is voor de sociaal geëngageerde film is Irvine Welsh voor het schrijversgild. Hoewel hij ook daarin een specifieke positie inneemt. Hij zoekt niet naar goedkeuring door de ‘weldenkende’ conformistische middenklasse. “De boeken die in Groot-Brittannië goed onthaald worden, gaan allemaal over koppels uit de middenklasse die in een liefdeloze relatie zitten. De Oxbridge- elite heeft het nog altijd voor het zeggen: in de politiek, maar ook in de literatuur. We leven nog steeds in een klassenmaatschappij.” Je kunt moeilijk het thema van het Thatcher-bewind uit de weg gaan. Hij noemt Thatcher zowat het vijfde hoofdpersonage in zijn romans. “De drugsverslaafden waren kinderen van Thatcher in die zin dat ze de ultieme individualisten waren. Ze kozen uit vrije wil om hun vrije wil op te geven en afhankelijk te worden van drugs. Ze verschilden niet van de yuppies die hun ziel verkochten aan de beurs. Thatcher was een wreedaardige krijgster in de klassenstrijd. Ze was een grote vijand van de arbeidersklasse. Maar het moet gezegd dat haar strijd in zekere zin zuiver was en rechtlijnig. Margaret Thatcher was een fasciste maar Tony Blair nog veel erger. Hij beloofde een sociale politiek, maar zette het beleid van Thatcher gewoon verder”.
Een interview met de Schotse schrijver kan natuurlijk niet omheen het zelfstandigheidsstreven van Schotland, gedragen door linkse krachten, vakbonden, intellectuelen en schrijvers. Volgens Welsh zou het geplande referendum volgend jaar over onafhankelijkheid wel eens kunnen lukken. “Er is niks meer dat Groot-Brittannië nog echt samenhoudt. Het oude koloniale cement bestaat niet meer en de sociale zekerheid is ontmanteld. Het argument dat Engeland Schotland subsidieert gaat ook niet meer op. Het is veeleer het omgekeerd. Engeland en Schotland hebben een verschillende sociale missie. Engeland is voorbestemd om een post- imperiale multiculturele samenleving te worden. Schotland is op weg om een moderne sociaaldemocratie uit te bouwen”.
In 2008, vlak voor de financiële crisis, zei Irvine Welsh naar aanleiding van zijn roman Crime dat de situatie in de wereld nog erger is dan in de jaren tachtig. Toen koesterden we nog de hoop dat alles beter zou gaan als Thatcher zou verdwijnen. Die illusie zijn we nu kwijt. De huidige generatie heeft geen uitzicht op een betere wereld. “Het ergste vind ik dat de linkerzijde achterover leunt en ziet hoe de wereld naar de haaien gaat. Die gelatenheid is gevaarlijk. In Rusland is het communisme vervangen door gangsterisme en fundamentalisme. Dat kan het kapitalistische Westen ook overkomen. Het fascisme loert om de hoek. We beginnen steeds meer op China te lijken - een éénpartijstaat: alle partijen lijken op elkaar en aanvaarden de neoliberale consensus – met een kleine elite en een verpauperde bevolking. Ik woon nu in de Verenigde Staten en daar zie ik voor het eerst sinds meer dan honderd jaar een generatie opgroeien die het minder goed heeft dan zijn ouders. De Amerikaanse samenleving is gepolariseerd en er is heel wat aan het gisten. Fenomenen als de Indignados en Occupy Wall Street zijn nog marginaal. Hun verzet is niet te vergelijken met dat van de georganiseerde arbeidersbeweging die destijds door sterke socialistische partijen werd gesteund. Als de crisis zich blijft verdiepen dan kunnen ze snel aan momentum winnen. Ik ben benieuwd.”
