Vanuit de Vlaams-Socialistische Beweging onderhouden we goede contacten met de Catalaanse partij Candidatura d'Unitat Popular (Kandidatuur voor de Volkseenheid), de radicaal linkse en onafhankelijkheidsgezinde partij die een opmerkelijke rol heeft gespeeld in de campagne rond het referendum in Catalonië (en lang daarvoor al een rol speelde). Door de radicaal basisdemocratische aard van deze partij, gecombineerd met een antikapitalistisch én soevereinistisch karakter, is die rol altijd zeer omstreden geweest. Deelname aan de gevestigde machtsstructuren druist in tegen het wezenlijke karakter van de partij, maar de omstandigheden vereisten wel enige betrokkenheid, vooral de voorbije twee jaar. In oktober en november was de V-SB aanwezig op verschillende internationale bijeenkomsten georganiseerd door CUP, alsook vertegenwoordigd als internationaal waarnemer bij het referendum van 1 oktober, op uitnodiging van CUP.
Gemeenten en parlement
De wortels van CUP liggen uiteraard in de strijd tegen het regime van Franco en diens nalatenschap, de huidige "democratische" Spaanse staat. Deze voorgeschiedenis zullen we hier niet in detail bespreken. De partij zelf ontstond medio jaren tachtig, en was een samengaan van verschillende kleinere partijen en bewegingen die uit de linkse onafhankelijkheidsstromingen kwamen. Gedurende enkele decennia werkte de partij louter lokaal, op gemeentelijk vlak, conform de "municipalistische" strategie van een basisdemocratisch confederalisme dat we ook terugvinden bij Koerdische bewegingen die zich op de ideeën van Abdullah Öcalan inspireren. Aangevuld met mensen en ideeën uit basisbewegingen als Arran, Endavant, Poble Lliure en dergelijke, ontwikkelde de CUP een visie die wellicht nog het best omschreven kan worden als een anarchiserend socialisme, waarbinnen overigens verschillende strekkingen naast elkaar kunnen staan. Bovenal is de "praxis" de drijvende kracht, de basisdemocratische werking op wijk- en gemeenteniveau. Belangrijk is wel op te merken dat deze catalanistische partij zich niet beperkt tot het "principat", de officiële Autonome Regio, maar ook de andere "Catalaanse Landen" (o.a. València, Noord-Catalonië en de Balearen) tot haar werkingsgebied en nationale ruimte rekent.
Het is echter pas sinds enige jaren dat CUP actief is op een hoger bestuurlijk niveau, met name dan in het parlement van de Autonome Gemeenschap Catalonië. Daar haalde ze in 2012 drie verkozenen en in 2015 tien. De opmerkelijke score in 2015 was een rechtstreeks gevolg van het "plebisciet" het jaar daarvoor, door de toenmalige regering van Artur Mas georganiseerd, waar CUP ook een rol in speelde. Met deze tien verkozenen was CUP "kingmaker" in het op de been helpen van de nieuwe regering-Puigdemont, wiens kartel "Junts pel Sí" enkele zetels te weinig had voor een absolute meerderheid. De steun van CUP aan de grotendeels liberale regering was zeer omstreden, ook in eigen rangen. Aanvankelijk weigerde CUP dan ook bijvoorbeeld de begroting goed te keuren. Dat deed ze uiteindelijk toch, op voorwaarde dat er een (nieuw en dit keer bindend) referendum zou georganiseerd worden, dat uiteindelijk op 1 oktober plaatsvond. De (tijdelijke) steun aan een liberale regering was zeker geen enthousiaste keuze geweest en zorgde intern voor heel wat spanningen. Anderzijds: zonder de steun van CUP was er geen referendum geweest, en dus ook niet de enorme mobilisatie die door dat referendum op gang kwam.
De ietwat ongeplande "passage" door het Catalaans parlement staat eigenlijk los, of naast, de "municipalistische" opzet van de partij, waar ze haar grootste kracht vindt. CUP wist de voorbije jaren honderden verkozenen te halen in gemeenteraden en ook een aantal gemeentebesturen in handen te krijgen, al dan niet in coalities. Een van de sterkste gemeenten voor CUP op dat vlak is Sabadell, de stad iets ten westen van Barcelona. Het was daar dat enkele keren internationalistische meetings werden georganiseerd waar ook de V-SB bij was (zie verder).
Verdedigingscomités
De CUP speelde een belangrijke rol in de organisatie van de verdedigingscomités van het referendum die vooraf en tijdens de stembusgang de uitvoering van het referendum ter harte namen, bijvoorbeeld door middel van de bezetting van schoolgebouwen in de nacht voor het referendum en bij de coördinatie van de logistiek. Uiteraard waren daar ook andere partijen en bewegingen bij betrokken, ook normaal niet-politieke, zoals oudercomités van scholen.
Zo'n radicale basiswerking die in dit geval ook deels in de clandestiniteit moest gebeuren is geen modus operandi van de liberale, burgerlijke PdeCat, en ook alsmaar minder van de links-republikeinse ERC, dus het was juist op dit punt dat de "ervarenere" CUP en andere links-radicale Catalanistische organisaties zich konden laten gelden. Een netwerk van "Casals independentistas", buurthuizen die aan de linkse Catalaanse beweging in brede zin verbonden zijn en vooral op lokale wijkwerking gericht zijn, boden faciliteiten en ervaren militanten om deze verdedigingscomités mee vorm te geven. De beweging heeft ook wel enige ervaring met kraakpanden, dus de bezetting van scholen waar stemlokalen werden ingericht was een kolfje naar hun hand. Het is dus niet uit de lucht gegrepen om te zeggen dat CUP een belangrijke rol speelde in zowel de organisatie van het referendum als de mobilisering errond.
Internationalisme
Ondanks - of misschien juist dankzij - haar zeer lokaal ingeplante basiswerking en municipalistische strategie heeft CUP wel een opmerkelijk internationale blik, en zoekt ze steun en contacten met bewegingen over heel de wereld, net zoals de Baskische linkse bewegingen dat doen. Aan de vooravond van het referendum werd een eerste internationalistische bijeenkomst georganiseerd rond dat referendum met vertegenwoordigingen uit o.a. Baskenland, Galicië, Castilië, Ierland, Schotland, Engeland, Koerdistan, Vlaanderen (V-SB) en Quebec, en enkele weken later volgde een tweede waar naast deze ook nog vertegenwoordigers uit Zweden, Duitsland, Griekenland, de Mapuche, Italië, het Rif (Berbers), Occitanië en de Waalse kameraden van Wallonie Insoumise bij waren. Bij deze tweede bijeenkomst lag de focus vooral op de vorming van een internationaal netwerk voor steun aan de kort daarvoor uitgeroepen republiek, al werden ook een aantal andere internationale kwesties besproken.
Beide bijeenkomsten vonden plaats in het kader van acties en meetings georganiseerd door Catalaanse jongerenbewegingen. Bij de eerste waren we als internationale delegaties onder andere uitgenodigd op de universiteit van Barcelona waar de studenten een bezetting hadden georganiseerd, en waren we te gast bij het verdedigingscomité in Sabadell, waar we getuige waren van de hierboven beschreven werking. Bij de tweede meeting ging het om een bijeenkomst van de basisbeweging in Sabadell die zich boog over hoe het verzet georganiseerd kon worden tegen "artikel 155", de staatsgreep die de legitieme Catalaanse regering toen al had afgezet. Ook op dit vlak viel op dat de praktijk een wezenlijk onderdeel van de beweegredenen van CUP waren, de internationalistische bijeenkomst was geenszins een louter theoretisch debatje.
De gezamenlijke aanwezigheid vande V-SB en Wallonie Insoumise werd overigens zeer geapprecieerd door het internationale gezelschap, ons optreden opende bij heel wat aanwezigen de ogen over de Belgische staat en ons antwoord daarop, als Vlaamse en Waalse solidaire soevereinisten.
